“สอบเทียบแล้ว = ค่าถูกต้องตลอดไป?”

ทำไมการสอบเทียบ (Calibration) จึง ไม่ใช่ “ยาวิเศษ” รับประกัน 100 %

เข้าใจขอบเขตของ “ใบรับรองสอบเทียบ”

วัตถุประสงค์
ยืนยันว่า “ค่าความคลาดเคลื่อน (Error)” ของเครื่องชั่ง ในวันที่สอบเทียบ อยู่ภายในเกณฑ์มาตรฐานและมีร่องรอยสืบย้อน (Traceability)

ช่วงความไม่แน่นอน (Uncertainty)
ใบรับรองระบุค่า U (เช่น ±0.015 kg, k = 2) = ขีดจำกัดที่ 95 % ของผลการวัดคาดว่าจะอยู่ภายใน — ไม่ใช่ “ศูนย์ข้อผิดพลาด”

เงื่อนไขการทดสอบ
ดำเนินการภายใต้อุณหภูมิ/ความชื้นและโหลดตามที่ระบุ → หากสภาพจริงเปลี่ยนไป อาจเกิด Error ใหม่

สรุป: ใบรับรองคือ “ภาพถ่ายความแม่นยำ” ณ ขณะหนึ่ง ไม่ใช่พันธสัญญาว่าจะคงสภาพตลอดอายุการใช้งาน

เหตุใดเครื่องชั่งยังอาจคลาดเคลื่อน “หลังสอบเทียบ”

1. Environment
อุณหภูมิผันผวน > ±5 °C, แรงสั่นสะเทือนจากเครื่องจักร ผลต่อค่าชั่ง Drift, ค่าอ่านแกว่ง

2. Mechanical
การโอเวอร์โหลด, การกระแทก, สกรูยึดฐานคลายตัว ผลต่อค่าชั่ง Linearity/Repeatability เสื่อม

3. Electronic
Aging ของตัวขยายสัญญาณ, แหล่งจ่ายไฟไม่คงที่ ผลต่อค่าชั่ง Offset เปลี่ยน, สัญญาณรบกวน

4. Human & Process
เคลื่อนย้ายตำแหน่ง, ทำความสะอาดผิดวิธี, ไม่อุ่นเครื่องก่อนใช้งาน  ผลต่อค่าชั่ง ค่าอ่านเริ่มต้นผิดพลาด

ภาพรวม: แม้จะสอบเทียบเมื่อวาน วันนี้เครื่องก็อาจ “เพี้ยน” หากโดนสภาพแวดล้อมรุนแรงพอ

 

แนวคิด “ความเชื่อมั่น” และ Guard Band

• Expanded Uncertainty (U) ในใบรับรอง = ค่าที่ห้องแล็บคำนวณรวมปัจจัยไม่แน่นอนทั้งหมด

• ผู้ใช้งานควรตั้ง Tolerance การยอมรับ (MPE) ให้ “กว้างกว่า” U เพื่อเผื่อความเสื่อมระหว่างรอบสอบเทียบ

• การใช้ Guard Band (เช่น 70 % ของ MPE) ช่วยตีกรอบเตือนล่วงหน้าก่อนถึงค่าผิดพลาดวิกฤต

เทคนิคลดความเสี่ยง “คลาดเคลื่อนหลังสอบเทียบ”

• ควบคุมสภาพแวดล้อม – ห้องชั่ง 20 ± 2 °C, RH 40 – 60 %, ไม่มีลมแรง

• จำกัด Overload – ตั้ง Alarm เมื่อโหลด > 110 % FS

• ติดตั้ง IoT Monitoring – เซนเซอร์ติดตาม Drift & Temperature แบบ Real-time

• อบรมผู้ใช้งาน – วิธีวางน้ำหนัก, อุ่นเครื่อง, อ่านค่าที่เสถียร

• ทำ Traceability Loop – เครื่องชั่ง → น้ำหนักมาตรฐาน → สถาบันมาตรวิทย

สอบเทียบ = จุดเริ่มต้นของความแม่นยำ ไม่ใช่เส้นชัย

• ไม่ว่าใบรับรองจะ “สด” แค่ไหน หากสภาพใช้งานเปลี่ยน เครื่องชั่งก็คลาดเคลื่อนได้

• สร้างระบบ Verification + Maintenance อย่างสม่ำเสมอ จึงจะมั่นใจได้ใกล้เคียง 100 %

• ลงทุนใน Guard Band, IoT Monitoring และแผน PM ช่วยตัดทอนความเสี่ยงราคาแพงกว่าค่าสอบเทียบหลายเท่า